در زمینه های مختلف از جمله پزشکی، داروسازی و همچنین آزمایشگاه، همواره به اتاق ها و محفظه هایی نیاز داریم که نسبت به سایر قسمت ها ایزوله شده و حداقل میزان آلودگی در آنها وجود داشته باشد. این محفظه یا اتاق را کلین روم (اتاق تمیز و عاری از آلودگی) اطلاق می کنند که در این مقاله به صورت اجمالی به معرفی و بیان مراحل ساخت آن می پردازیم.
کلین روم چیست
در واقع کلین روم به اتاقی اطلاق می شود که نسبت به وجود و همچنین ورود میکروب ها و سایر آلودگی ها، ایزوله شده است تا بتوان در این محل فعالیت های پزشکی از جمله ساخت دارو و کشت سلول را انجام داد. هدف از ساخت این مکان ها این است که بتوان با ایجاد فضای تمیز، بازده و کارایی تحقیق یا تولید را افزایش داد و تاثیر عوامل محیطی و آلودگی را کاهش دهیم. کلین روم را می توان در صنایع آزمایشگاهی، غذایی، پزشکی و داروسازی، هسته ای، کشاورزی و حتی خودرو سازی مورد استفاده قرار داد.
برای طراحی کلین روم نیاز به انجام چند آزمون می باشد که حتما باید انجام شوند، این آزمون ها عبارتند از:
- آزمون رطوبت
- آزمون جریان هوا
- آزمون سنجش نقص در عملکرد فیلترها
- آزمون دما
- آزمون بازیابی
- ورود ذرات و شمارش آن ها
- آزمون های نقص در قسمت های تشکیل دهنده کلین روم
اساس طراحی کلین روم
در واقع اصول طراحی کلین روم را می توان در 7 مرحله زیر بیان کرد:
- فلودیاگرام پرسنل: اصلی ترین منابع آلودگی افراد مشغول به کار در کلین روم هستند در نتیجه باید تمام فرایندهای حساس از راه ورودی جداگانه و قابل کنترل ایزوله شوند.
- کلاس بندی کلین روم: این بخش بر اساس استانداردها انجام می شود، در اصل منظور از کلاس بندی اساس حجم ذرات و آلودگی های معلق در هوا است.
- دیاگرام اختلاف فشار: برای جلوگیری کردن از انتقال آلودگی به این اتاق باید بین فضای درونی و بیرونی اتاق اختلاف فشار وجود داشته باشد که معمولا بین 10-15پاسکال است.
- مقدار هوای ورودی: میزان هوای ورودی بر اساس کاربری، کلاس و تولید اتاق تمیز تعیین می شود.
- تهیه روم بوک: برای کلیه بخش ها باید روم بوک وجود داشته باشد و تمامی اطلاعات کاربری، ارتفاع، مساحت، رطوبت و ... اتاق را نشان دهد.
- هواسازی و تاسیسات مکانیکی: این مورد شامل کانال هوا رسانی، دمپرهای کنترل هوا، دریچه جریان هوا، انتخاب اجزای هواساز، انتخاب و جایگذاری فیلترها و انتخاب سیستم کنترل و بررسی هوارسانی کلین روم می باشد.
- هزینه های طراحی: این هزینه ها به عوامل مختلفی بستگی دارند که عبارتند از تجهیزات، متراژ، جنس پنل ها و ....
در زمینه ساخت کلین روم استانداردهایی ارائه شده است و بسته به نوع فعالیتی که می خواهند در این فضا انجام دهند، میزان آلودگی در فوت مکعب بیان می شود که میزان آن باید کمتر از نیم میکرون باشد. به صورت کلی مراحل ساخت کلین روم را می توان به شرح زیر بیان کرد که باید به شرایط محیطی توجه فراوان شود:
- مشخص کردن هدف از ساخت کلین روم
- تصمیم گیری در مورد مصالح مورد نیاز برای ساخت که معمولا از ساندویچ پنل استفاده می کنند.
- بررسی اندازه گیری رطوبت مورد نیاز و تصمیم گیری در مورد سیستم رطوبت ساز
- بررسی و محاسبه دمای مورد نیاز و تصمیم گیری در مورد سیستم تهویه هوا و کانال های مورد نیاز
- تصمیم گیری در مورد تجهیزات و لوازمی که به عایق سازی این اتاق کمک می کنند.
- تصمیم گیری در مورد سیستم روشنایی، سیستم اطفای حریق این اتاق و همچنین کفپوش و معماری آن
- مشخص کردن تعداد افرادی که در این اتاق به صورت مداوم فعالیت می کنند.
- تصمیم گیری در مورد قرارگیری تجهیرات مورد نیاز و چیدمان آن ها
- استفاده از فیلترهای مناسب و ایزوله، و پنجره کلین و درهای ورودی و خروجی مورد نیاز
- شروع فرآیند نهایی ساخت کلین روم
افزایش فعالیت های صنعتی و آزمایشگاهی و همچنین رها سازی زباله های صنعتی در مناطق مختلف کره زمین، سبب ایجاد آلودگی هایی شده است که در گذشته با آنها رو به رو نبودیم. این آلودگی ها بسیار قدرتمند می باشند و برای انجام تحقیقات آزمایشگاهی و پزشکی باید مانع از ورود و تاثیر این آلودگی ها شویم. یک راه حل موثر استفاده از کلین روم می باشد که تاثیر عوامل خارجی و آلودگی ها را حداقل می کند و می توان با طی کردن مراحل ساده این فضاها را ایجاد کرد.
استانداردهای کلین روم
برای این که افراد از طراحی این اتاق اطمینان حاصل کنند که تمامی تجهیزات اتاق مطابق الزامات قانونی و زیست محیطی اجرا شده اند به سیستم های استاندارد و دستورالعمل های ویژه نیاز دارند، اعتبار سنجی وسایل این اتاق طبق استانداردهای تهویه و برابر با استاندارد ایزو 14644 انجام می شود، با توجه به این موضوع می توان دریافت که طبقه بندی کلاس کلین روم طبق استاندارهای ایزو بیان می شود طبق همین استانداردها طراحی اتاق تمیز با استانداردهای 1-5، اتاق تمیز کلاس 100، کلین روم کلاس 1000 و 10000 در بازار وجود دارند. هدف از انجام این استانداردها در طراحی و ساخت کلین روم شامل موارد زیر است:
- الزامات طراحی
- سفارشی سازی در کارخانه
- ثبت کردن سفارشات خرید
- اجرا کردن طرح تسهیلات برای خرید
- ویژگی های لازم تجهیزات مورد نیاز کاربر
ضرورت رعایت استانداردهای اتاق تمیز با هدف به وجود آوردن محیط استریل و عاری از میکروب بر هیچ کس پوشیده نیست، تمامی تجهیزات کلین روم باید بر اساس کلاس استاندارد ایزو طبقه بندی شوند.
